“Nie-Boska Komedia” – wizja rewolucji, która zaskakuje

Mniej więcej każdy przeciętny uczeń kojarzy słynne, prekursorskie dzieło Dantego, które symbolicznie otwiera drzwi literaturze renesansu we Włoszech. Opis wędrówki poety po zaświatach, w towarzystwie kolejnych przewodników, okazał się na tyle wyjątkowy i sugestywny, że rozbudza wyobraźnię wielu ludzi aż do dziś.

Komedia to dzieło, które kończy się dobrze.

Przydomek „Boska” nadali po wielu latach wielbiciele poety.

Co ma z tym wspólnego Zygmunt Krasiński?

Romantyczny poeta, często określany mianem jednego z wieszczy, ukazał w swoim dziele piekło rewolucji.

Arystokratyczne pochodzenie

Zygmunt Krasiński pochodził z arystokratycznej rodziny. Jego ojciec był generałem w służbie carskiej i starał się kontrolować całe życie syna. Nawet to, z kim Zygmunt ma się ożenić. Dlatego poeta „uciekał” jak najdalej od wpływu zaborczego ojca.

Jak żył i czego się obawiał?

Mimo że Krasiński nie podzielał poglądów ojca, to jednak czuł się arystokratą. Wiele podróżował i obserwował nasilające się ruchy sprzeciwu wobec pasożytniczego trybu życia tej warstwy społecznej. W pamięci wielu nadal przecież była krwawa rewolucja francuska. Jeśli więc ta „przewodnia siła narodu” nie uzna swoich grzechów i nie poprawi się – skutki mogłyby być tragiczne. Jako arystokrata Krasiński bał się właśnie kolejnej rewolucji, której ofiarą mógłby paść.

Postać poety w wizji Krasińskiego

Kolejnym problemem w utworze jest sugestywna opinia Krasińskiego na temat roli romantycznej poezji.  Jej dar oznacza destrukcję dla twórcy.

Rewolucja, jako piekło historii
W III i IV cz. dramatu naprzeciwko siebie stają arystokracji, broniący starego ładu i rewolucjoniści, domagający się nowego porządku. Ci ostatni wzbudzają jednak przerażenie. To ludzie z nizin społecznych, żądni krwi i morderstw. Chcą się jedynie zemścić na swoich panach.

Co ma z tym wspólnego „triada heglowska”?

Romantyczny filozof G.W. Hegel określił prawo cyklicznego rozwoju rzeczywistości, którego pierwszym etapem jest teza, kolejnym opozycyjna do niej antyteza. Muszą zetrzeć się ze sobą, by mogła powstać nowa jakość: synteza. W dramacie tezą są arystokraci, ich antytezą proletariat, a syntezą postać Chrystusa.

Dramat rodzinny hrabiego Henryka

Na początku utworu, Anioł Stróż błogosławi pobierającym się młodym ludziom. Niestety, diabelskie siły planują zniszczyć ich szczęście. Powołują do życia marę – Dziewicę, która ma kusić Męża, jako jego największe pragnienie –poezja.
Z początku Mąż jest zachwycony swoją żona Marią, ale kuszony przez Dziewicę – poezję szybko nudzi się codziennym rodzinnym życiem.
Mąż, ostatecznie opętany przez szatana i skuszony przez widmo, porzuca rodzinę, nie zważając na cierpienie Marii. Nie zjawia się nawet na chrzcie swego syna – Jerzego Stanisława.
Zrozpaczona Maria, mimo protestów księdza, błogosławi dziecko słowami : „Bądź poetą, aby cię ojciec kochał”
Tymczasem Dziewica prowadzi Męża na cmentarz, gdzie ukazuje swoje prawdziwe oblicze – kościotrupa odzianego w szmaty.
Widmo chce by Mąż dotrzymał danej jej obietnicy i popełnił samobójstwo, skacząc w przepaść. Jedynie interwencja anioła Stróża ratuje hrabiego od skoku.
Dla nieszczęsnej Marii jest jednak już za późno. Zostaje odwieziona do domu obłąkanych, gdzie wkrótce umiera.
Mąż rozumie swój błąd, ale nie ma już szansy go naprawić. Zostaje z Orciem sam.

Błogosławieństwo matki wypełnia się i to właśnie Orcio okazuje się dzieckiem wybitnym, ma poetycką naturę.
Orcio potrafi także rozmawiać ze zmarłymi i przewidywać przyszłość.
Dziecko stopniowo traci wzrok (podobnie jak sam Krasiński)

Nadciąga rewolucja

Mąż – Hrabia Henryk – staje na czele obozu arystokratów. Wie, że należy do warstwy, która popełniła wiele błędów, mimo to nadal powinna pełnić rolę przewodniej siły narodu, tym bardziej, że nie wyrzekła się Boga.

W czasie wizyty (przebrany) w obozie rewolucjonistów Hrabia Henryk dostrzega ich płytkie motywy: chęć zabawy, pieniędzy, zajęcia miejsc swoich panów. Jedyna osoba, która myśli rzeczywiście o nowym porządku świata to Pankracy – przywódca. Rewolucjoniści urządzają masowe egzekucje, brutalne mordy i …czarne msze.
W czasie wizyty (przebrany) w obozie rewolucjonistów Hrabia Henryk dostrzega ich płytkie motywy: chęć zabawy, pieniędzy, zajęcia miejsc swoich panów. Jedyna osoba, która myśli rzeczywiście o nowym porządku świata to Pankracy – przywódca. Rewolucjoniści urządzają masowe egzekucje, brutalne mordy i …czarne msze.