Motyw marności świata
Gabryśka
“Księga Koheleta” zawiera rozważania nad sensem ludzkiego istnienia. Przedstawiony w niej motyw vanitas (marności) mówi o bezcelowości, błahości wszystkich ludzkich starań, przemijaniu i nieuchronnej śmierci. Powraca bardzo często w literaturze późniejszych epok, szczególnie średniowiecza i baroku. Świadczy to o uniwersalności omawianego motywu.
Księga nosi nazwę nie od jej bohatera, jak w przypadku “Księgi Hioba”, ale od jej autora. Przedstawia się on jako Kohelet. Jest to nazwa oznaczająca urząd mędrca. Dzieło stanowi rozważania pisarza nad sensem życia oraz poszukiwania drogi do prawdziwego szczęścia. Niestety, jej odnalezienie jest ponad siły człowieka, który stwierdza raczej, że wszystko jest marnością. Niczym refren powtarzana jest maksyma: marność nad marnościami i wszystko marność (vanitas vanitatum et omnia vanitas). Czas człowieka na ziemi jest bardzo ograniczony, trwa krótko niczym mgnienie wobec nieskończoności świata. Nic nie jest w życiu człowieka wyjątkowe, bo to co uważa za nowe, istniało już przed nim. Dążenia do zdobycia najważniejszych wartości, takich jak: sława, uroda, młodość, pieniądze, władza są bezcelowe. Wszystkie te rzeczy zostaną porzucone przez nas wraz ze śmiercią. Przeminą i zginą, tak jak pamięć o zmarłych. Bóg dał ludziom zajęcia, którymi są badanie świata i pozyskiwanie mądrości. Posiadanie wiedzy nie jest równoznaczne z posiadaniem szczęścia, jest wręcz odwrotnie. Przysparza ona zmartwień i cierpień. Jest to bardzo pesymistyczny i depresyjny obraz świata. Jednak Kohelet daje nam rady jak żyć, by zdobyć radość. Uważa, że wszystko ma swoje miejsce i czas. Jako, że nasz czas jest ograniczony, musimy korzystać z chwil, które są nam dane. Możemy zaspokoić się przez przyziemne potrzeby, którymi są dobre jedzenie i picie, piękne stroje, bliskość drugiego człowieka. Nadal powinniśmy pamiętać o zachowaniu przykazań, ponieważ zostaniemy rozliczeni z życia ziemskiego.
Motyw marności odnajdziemy w utworze ” Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią”. Jest to pouczenie moralne przed grzesznym życiem. Mędrzec Polikarp prosi Boga, by ten pokazał mu Śmierć. Gdy jego prośba zostaje wysłuchana, upada z przerażenia na ziemię. Ujrzał potworną kobietę z rozkładającym się ciałem. W trakcie rozmowy Śmierć radzi mu, by zawsze służył Bogu. Jest to jedyna możliwość zdobycia życia wiecznego i uniknięcia mąk piekielnych. Przed odejściem ostrzega Mistrza, że ich następne spotkanie, oznaczać będzie jego śmierć. Mężczyzna przeraził się, stwierdzając, że zmarnował życie na używanie świata. Wizja śmierci wydawała mu się odległa, dlatego nie zrobił nic, czym mógłby zasłużyć na życie wieczne.
Oba dzieła zawierają rozważania o marności istnienia. Śmierć przeraża ludzi, jednak jest ich nieuniknionym losem. Wszyscy wobec niej są równi, zebrane na ziemi bogactwa są bezużyteczne, bo śmierć jest nieprzekupna. Życie człowieka, mimo że dla niego jest najwyższą wartością, okazuje się nic nie znaczące na przestrzeni dziejów.
5. Motyw marności świata. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Księgi Koheleta. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.