Matura Próbna z Polskiego (Listopad 2025): Analiza Arkusza, Pułapki i Wnioski na Maj
Listopadowa matura próbna z języka polskiego to dla wielu uczniów pierwszy poważny sprawdzian przed egzaminem właściwym. Choć arkusz przygotowany przez wydawnictwo nie jest oficjalnym dokumentem CKE, stanowi doskonały materiał do weryfikacji kompetencji. Jakie zadania sprawiły maturzystom największą trudność? Jakie są poprawne odpowiedzi? Oto szczegółowa analiza arkusza.
Część 1: Język Polski w Użyciu – Sztuczna Inteligencja
Pierwsza część egzaminu skupiła się na aktualnym temacie Sztucznej Inteligencji (AI). Maturzyści musieli zmierzyć się z dwoma tekstami o odmiennym charakterze.
Tekst 1: Yuval Noah Harari
Tekst Harariego miał charakter publicystyczny, momentami wręcz budzący grozę. Autor sugerował, że AI może albo rozwiązać nasze problemy, albo doprowadzić do zagłady ludzkości. Kluczową tezą było to, że technologia rozwija się tak szybko, iż nie jesteśmy na to przygotowani i wkrótce AI może zacząć podejmować za nas decyzje (np. o kredytach czy zatrudnieniu).
Pułapka w zadaniu: Metafora samolotu Wiele osób błędnie zinterpretowało porównanie do „odlatującego samolotu z nami w środku” jako sytuację bez odwrotu .
- Prawidłowa interpretacja: Chodziło o nieprzewidywalność. Wsiedliśmy do samolotu, który wystartował, ale nie jesteśmy w stanie przewidzieć, dokąd nas zabierze i co się wydarzy .
Tekst 2: Artykuł popularnonaukowy (Polscy autorzy)
Drugi tekst skupiał się na rynku pracy i zagrożeniach związanych z automatyzacją. Autorzy wskazywali, że zagrożone są nie tylko zawody technologiczne, ale także analitycy finansowi, pisarze i dziennikarze.
Jak napisać Notatkę Syntetyzującą?
Zadanie to wciąż sprawia trudności. Kluczem do sukcesu jest znalezienie wspólnego mianownika. W tym przypadku oba teksty traktowały AI jako potężną siłę, nad którą tracimy kontrolę i która obsesyjnie wpływa na nasze życie . Dobra rada: Przed napisaniem notatki warto zrobić w brudnopisie tabelkę: Temat, Stanowisko Autora 1, Stanowisko Autora 2, Podobieństwa, Różnice/Wnioski . Pamiętaj, notatka musi zestawiać stanowiska obu autorów – samo streszczenie tematu skutkuje wyzerowaniem punktów .
Część 2: Test Historyczno-Literacki – Przegląd Epok
Test sprawdził wiedzę przekrojową, od starożytności po współczesność. Oto najciekawsze i najtrudniejsze zadania.
Starożytność i Średniowiecze
- Prometeusz: Zadanie z grafiką (Sęp i Prometeusz) było proste i większość uczniów poradziła sobie z rozpoznaniem mitu .
- Miron Białoszewski a Średniowiecze: To zadanie było trudne. Należało porównać wiersz Białoszewskiego („Wywiad”) ze średniowieczną „Rozmową Mistrza Polikarpa ze Śmiercią”.
- Podobieństwo: Forma dialogu.
- Różnica: Wiele osób błędnie wskazywało na imiona. Kluczowa różnica to reakcja i wygląd Śmierci. Mistrz Polikarp pragnął ujrzeć Śmierć (która była przerażająca/groteskowa), natomiast Białoszewski jest jej wizytą zdziwiony, a Śmierć nie jest opisana jako szkaradna .
Oświecenie
- „Hymn do miłości ojczyzny” Krasickiego: Należało wskazać postawę patriotyczną typową dla oświecenia (kontekst zaborów, konieczność poświęcenia dla dobra ogółu), a nie romantyzmu, mimo motywu ofiary z życia .
- Satyra: Pytanie o synkretyzm rodzajowy. Satyra jest utworem synkretycznym, co oznacza m.in., że występuje w niej narrator .
Romantyzm
- „Balladyna” i „Makbet”: Należało rozpoznać nawiązanie Słowackiego do dramatu Szekspira. Elementem łączącym zakończenia obu utworów jest nagła, gwałtowna śmierć bohaterów jako kara za zbrodnie (piorun dla Balladyny, pojedynek dla Makbeta) .
- „Dziady cz. III”: Rozpoznanie fragmentów wypowiedzi Pani Rollinson i Konrada nie sprawiło większych problemów .
Młoda Polska, Dwudziestolecie i Współczesność
- Kazimierz Przerwa-Tetmajer: Wiersz reprezentował postawę dekadencką (pesymizm, depresyjność) .
- „Przedwiośnie”: Klasyczne pytanie o metaforę „szklanych domów”.
- „Dżuma” Camusa: W zadaniu Prawda/Fałsz należało zaznaczyć, że w powieści nie występują postacie historyczne, choć kontekst biograficzny autora jest istotny .
- Wiersz Iłłakowiczówny o Antygonie: Zadanie polegało na porównaniu postawy bohaterki wiersza (realiów II wojny światowej) z antycznym pierwowzorem. Łączy je strata bliskich, gotowość do poświęcenia życia i wiara w prawo wyższe .
Część 3: Wypracowanie – Analiza Tematów
Maturzyści mieli do wyboru dwa tematy. Ważne było, aby nie traktować ich powierzchownie.
Temat 1: Rola wiary w życiu człowieka
Temat ten często był spłycany tylko do religii.
- Prawidłowe podejście: Wiara może być rozumiana szeroko – jako ufność w Boga (religia), ale też jako wiara w ideę, wartości czy postęp .
- Przykłady lektur:
- „Dziady cz. III”: Ks. Piotr (pokora) vs. Konrad (bunt i wymagania wobec Boga) .
- Biblijna Księga Hioba: Wiara mimo cierpienia.
- „Dżuma”: Ojciec Paneloux (zaufanie Bogu mimo braku zrozumienia zła).
- „Lalka”: Wiara w postęp i naukę (Wokulski/Ochocki) .
Temat 2: Dom rodzinny i jego wpływ na człowieka
Ten temat cieszył się największą popularnością.
- Kluczowy przykład: „Przedwiośnie”: Cezary Baryka i jego matka, Jadwiga. Początkowo wydaje się, że matka nie ma na niego wpływu (Cezary się buntuje, wydaje ją komunistom). Jednak jej bezgraniczna miłość procentuje w przyszłości – to dzięki niej Cezary staje się wrażliwy i gotowy do poświęceń .
- Ważne: W wypracowaniu należało wykazać nie tylko „co bohater zrobił”, ale jaka była rola domu w kształtowaniu jego tożsamości .
Wnioski na Maj 2025
Analiza arkusza próbnego pozwala wysnuć pewne prognozy na egzamin majowy:
- Zestawienia tekstów: Należy spodziewać się więcej zadań polegających na porównywaniu lektur obowiązkowych z wierszami lub innymi tekstami kultury (często z różnych epok) .
- Głębsza analiza: Egzaminatorzy oczekują pogłębionej argumentacji, a nie streszczania fabuły. Argument musi być konkretny i osadzony w kontekście utworu .
- Gramatyka: Warto powtórzyć imiesłowy i części zdania, gdyż są to „pewniaki” egzaminacyjne .
Matura próbna to cenna lekcja. Pokazuje, że kluczem do sukcesu nie jest „wykucie” streszczeń, ale umiejętność łączenia faktów, analizy i syntezy. Powodzenia w dalszych przygotowaniach!
