Matura ustna z języka polskiego – pytania z nauki o języku

Matura ustna z języka polskiego zbliża się wielkimi krokami, a jednym z tematów, który budzi najwięcej obaw wśród uczniów, jest nauka o języku. Wbrew pozorom, tego typu pytania mogą okazać się bardzo przystępne, jeśli dobrze zrozumiemy, jak analizować środki językowe i ich funkcje. W tym artykule omówimy trzy konkretne przykłady pytań, które mogą pojawić się na egzaminie, oraz podpowiemy, jak najlepiej się do nich przygotować. 📖✨

Jak za pomocą środków językowych autor wyraża swój stosunek do rzeczywistości? 🧐

To pytanie może wydawać się skomplikowane, ale analiza odpowiedniego fragmentu literackiego pomoże w jego zrozumieniu. Spójrzmy na przykład zaczerpnięty z „Przedwiośnia” Stefana Żeromskiego.

📌 Przykład z „Przedwiośnia”

W powieści Żeromskiego możemy dostrzec, jak autor stosuje zdrobnienia, ironię i hiperbolizację, aby podkreślić swój krytyczny stosunek do przedstawianej rzeczywistości. W opisie dworku Hipolita Wielosławskiego w Nawłoci widać: ✅ Obfitość jedzenia i przesadę w zachowaniu służby, co jest przedstawione w sposób groteskowy.
✅ Styl patetyczny w banalnych sytuacjach – np. przesadnie uroczysty opis otwierania słoika.
✅ Kontrast pomiędzy bogactwem szlachty a biedą chłopów.

👉 Jak odpowiedzieć na maturze? Powinniśmy skupić się na środkach stylistycznych, które wpływają na odbiór tekstu. Można również nawiązać do kontekstu historycznego – sytuacji w Polsce po I wojnie światowej i różnic społecznych.

Jakie mogą być funkcje stylizacji językowej? 🏛️

Stylizacja językowa to celowe użycie określonych środków językowych, aby nadać tekstowi wyjątkowy charakter. W literaturze można spotkać różne rodzaje stylizacji: 🔹 Archaizacja – nadawanie tekstowi cech dawnych epok (np. w „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza).
🔹 Dialektyzacja – wprowadzenie elementów gwary (np. w „Chłopach” Władysława Reymonta).
🔹 Profesjonalizacja – użycie języka danej grupy zawodowej.
🔹 Biblizacja – stylizacja na język Biblii (np. „Gloria Victis” Elizy Orzeszkowej).

📌 Przykład z „Krzyżaków”

Henryk Sienkiewicz stosuje archaizację, aby przybliżyć czytelnikom realia XIV wieku. Przykłady archaicznych form to m.in.: ✅ „Mać” zamiast „matka”
✅ „Chceszli” zamiast „Jeśli chcesz”
✅ „Bacz” zamiast „Uważaj”

👉 Jak odpowiedzieć na maturze? Podkreślmy, że stylizacja językowa może pełnić różne funkcje – od uwiarygodnienia świata przedstawionego po nadanie tekstowi humorystycznego czy podniosłego tonu.

W jakim celu twórcy używają języka potocznego? 🗣️

Często w literaturze spotykamy się z językiem potocznym. Przykładem jest wiersz Juliana Tuwima „Kolokwium niedzielne na ulicy”, który przedstawia codzienną rozmowę mężczyzny próbującego zaczepić kobietę na ulicy.

📌 Przykład z Tuwima

Tuwim wprowadza język potoczny, aby: ✅ Oddać realizm dialogu.
✅ Zbliżyć poezję do zwykłego człowieka.
✅ Ukazać ironię i banalność rozmowy.

👉 Jak odpowiedzieć na maturze? Warto wspomnieć, że Skamandryci, do których należał Tuwim, dążyli do tego, aby poezja była bliższa życiu codziennemu. Można też nawiązać do współczesnych przykładów, np. twórczości Doroty Masłowskiej.

Jak dobrze przygotować się do pytań o język? 📚

🔹 Ćwicz analizę tekstów – czytaj fragmenty lektur i zwracaj uwagę na użyte środki stylistyczne.
🔹 Rozwijaj swoje odpowiedzi – podawaj różne konteksty (historyczne, literackie, własne doświadczenia).
🔹 Pamiętaj o schemacie wypowiedzi – jasno formułuj tezę, argumenty i podsumowanie.

Matura ustna nie jest tak straszna, jak się wydaje! Jeśli dobrze przygotujesz się do odpowiedzi, pytania z nauki o języku mogą okazać się naprawdę proste i przewidywalne. Powodzenia! 🍀💪

📌 Masz pytania dotyczące matury? Zobacz nasz kanał na YT

#Matura2025 #JęzykPolski #MaturaUstna #Egzamin #StylizacjaJęzykowa #Tuwim #Przedwiośnie #Krzyżacy